Những câu nói hay của ông bà xưa: Tinh hoa trí tuệ ngàn đời

Từ ngàn xưa, kho tàng trí tuệ dân gian Việt Nam đã được kết tinh trong những câu nói hay của ông bà xưa, những lời răn dạy, những kinh nghiệm sống quý báu được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Đây không chỉ là những lời nói đơn thuần mà còn là kim chỉ nam, là ánh sáng dẫn lối giúp con cháu hiểu về đạo lý làm người, cách đối nhân xử thế và bí quyết để có một cuộc đời an yên, hạnh phúc. Bài viết này của chúng ta sẽ cùng nhau khám phá giá trị vượt thời gian của những viên ngọc quý này, từ đó rút ra những bài học thiết thực cho cuộc sống hiện đại.

Trí tuệ dân gian Việt Nam: Nền tảng của văn hóa và nhân cách

Văn hóa Việt Nam được xây dựng trên nền tảng của lòng hiếu thảo, tình yêu thương gia đình, sự đoàn kết cộng đồng và tinh thần cần cù, chịu khó. Tất cả những giá trị cốt lõi này đều được thể hiện một cách sâu sắc và dễ hiểu qua những câu nói hay của ông bà xưa. Chúng là những bài học được đúc kết từ hàng trăm năm, trải qua bao thăng trầm của lịch sử, được tôi luyện trong cuộc sống thực tiễn của người nông dân, thợ thủ công, trí thức và cả những bậc vua chúa. Những lời dạy này không chỉ giúp thế hệ trẻ định hình nhân cách mà còn là sợi dây vô hình kết nối quá khứ với hiện tại, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Ý định tìm kiếm của người dùng khi tìm kiếm những câu nói hay của ông bà xưa chính là mong muốn tìm lại những giá trị truyền thống, những lời khuyên hữu ích để áp dụng vào cuộc sống. Họ đang tìm kiếm một kho tàng tri thức mà không phải sách vở hiện đại nào cũng có thể truyền tải hết. Chính vì vậy, việc hiểu và áp dụng những lời răn này không chỉ là học hỏi mà còn là sự kế thừa và phát huy tinh hoa của cha ông.

Giá trị vượt thời gian của những câu nói hay của ông bà xưa

Không phải ngẫu nhiên mà những câu nói hay của ông bà xưa vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Chúng mang tính phổ quát, chạm đến những khía cạnh sâu sắc nhất của đời người, từ cách sống, cách làm người, đến những kinh nghiệm thực tế trong lao động và xã hội.

Trong một thế giới đầy biến động, những lời răn dạy này như một neo giữ, giúp con người tìm thấy sự bình an trong tâm hồn và định hướng đúng đắn. Chúng dạy ta biết quý trọng giá trị lao động, biết ơn những gì mình đang có, biết yêu thương, sẻ chia và đối xử tử tế với mọi người xung quanh. Dù công nghệ có phát triển đến đâu, những bài học về đạo đức, về tình người vẫn luôn là nền tảng vững chắc cho một xã hội văn minh và hạnh phúc.

Những bài học sâu sắc từ tục ngữ, ca dao, thành ngữ

Kho tàng những câu nói hay của ông bà xưa vô cùng phong phú, được phân loại theo nhiều chủ đề khác nhau, mỗi chủ đề lại ẩn chứa những bài học sâu sắc.

Về Đạo đức và Lối sống

Đạo đức luôn là kim chỉ nam hàng đầu mà ông bà ta muốn truyền dạy cho con cháu.

Lòng biết ơn và hiếu thảo

Cha ông ta luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của lòng biết ơn và hiếu thảo, coi đây là gốc rễ của mọi phẩm chất tốt đẹp.* “Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.” Câu tục ngữ này ví von công lao sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ to lớn như núi cao, dòng nước bất tận, không gì có thể sánh bằng. Nó nhắc nhở con cháu phải luôn ghi nhớ và báo đáp công ơn trời bể ấy.* “Uống nước nhớ nguồn.” Đây là lời răn dạy về lòng biết ơn, nhắc nhở mỗi người phải luôn nhớ đến cội nguồn, những người đã giúp đỡ mình. Trong cuộc sống, việc biết ơn không chỉ thể hiện sự tử tế mà còn giúp ta trân trọng những gì mình đang có.* “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.” Tương tự như “Uống nước nhớ nguồn”, câu này khuyến khích chúng ta suy nghĩ về nguồn gốc của mọi thành quả, trân trọng công sức của những người đi trước và những người đã đóng góp.* “Muốn sang thì bắc cầu Kiều, Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy.” Câu ca dao này thể hiện sự kính trọng đối với người thầy, người truyền đạt tri thức. Nó nhấn mạnh vai trò quan trọng của giáo dục và sự biết ơn đối với những người đã dạy dỗ mình.* “Chim có tổ, người có tông.” Nhấn mạnh nguồn gốc, dòng dõi, và việc mỗi người cần biết đến tổ tiên, gia đình mình.

Tình làng nghĩa xóm, đoàn kết

Tinh thần cộng đồng, sự đoàn kết luôn là sức mạnh của dân tộc Việt Nam.* “Bán anh em xa mua láng giềng gần.” Câu nói này khuyên răn chúng ta nên biết quý trọng mối quan hệ với những người hàng xóm láng giềng, bởi họ là những người gần gũi nhất, có thể giúp đỡ ta lúc hoạn nạn.* “Một cây làm chẳng nên non, Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.” Sức mạnh của sự đoàn kết được thể hiện rõ nét qua câu tục ngữ này. Nó dạy rằng, dù cá nhân có giỏi đến đâu cũng khó làm nên việc lớn nếu thiếu sự chung sức, đồng lòng.* “Nhiễu điều phủ lấy giá gương, Người trong một nước phải thương nhau cùng.” Một lời răn thấm thía về tình yêu thương đồng bào, sự gắn bó giữa những người con đất Việt. Nó kêu gọi sự bao bọc, che chở và đùm bọc lẫn nhau.* “Tay đứt ruột xót.” Câu nói này ẩn dụ cho sự đau lòng, xót xa khi thấy người thân, đồng bào mình gặp khó khăn, hoạn nạn. Nó thể hiện tinh thần tương thân tương ái sâu sắc.* “Đói cho sạch, rách cho thơm.” Dù trong hoàn cảnh khó khăn đến mấy cũng phải giữ gìn phẩm giá, nhân cách. Đây là một bài học về lòng tự trọng.

Sự khiêm tốn và nhường nhịn

Khiêm tốn là một đức tính tốt, giúp con người học hỏi và tiến bộ.* “Học ăn, học nói, học gói, học mở.” Một quá trình học hỏi không ngừng nghỉ về cách ứng xử, giao tiếp, và cả những kỹ năng nhỏ nhất trong cuộc sống. Nó đề cao sự khiêm tốn và tinh thần cầu tiến.* “Kính lão đắc thọ.” Tôn trọng người già sẽ mang lại phúc đức và tuổi thọ. Đây là bài học về sự kính trọng và biết ơn đối với người lớn tuổi.* “Ăn khi đói, nói khi no.” Dạy con người phải biết thời điểm thích hợp để hành động, không nên vội vàng, hấp tấp. Nó cũng ngụ ý về sự chừng mực trong lời nói.* “Khôn ngoan chẳng qua thật thà.” Dù có mưu mẹo, khôn lanh đến đâu cũng không bằng sự thật thà, chân thành. Lời khuyên này đề cao đức tính trung thực.* “Cây ngay không sợ chết đứng.” Người ngay thẳng, chính trực không sợ những lời dèm pha hay những khó khăn, thử thách.

Trung thực và công bằng

Trung thực là nền tảng của mọi mối quan hệ và sự tín nhiệm.* “Vàng thật không sợ lửa.” Người trung thực, có năng lực thật sự không sợ thử thách hay sự kiểm chứng.* “Thẳng như ruột ngựa.” Miêu tả người thật thà, nói thẳng, không vòng vo, úp mở.* “Giấy rách phải giữ lấy lề.” Dù trong hoàn cảnh khó khăn cũng phải giữ gìn phẩm giá, danh dự và những quy tắc đạo đức.

Kiên trì và nỗ lực

Sự kiên trì và nỗ lực là chìa khóa dẫn đến thành công.* “Có công mài sắt có ngày nên kim.” Khuyến khích sự kiên trì, bền bỉ. Dù công việc có khó khăn, đòi hỏi thời gian, nếu ta không bỏ cuộc thì cuối cùng sẽ đạt được thành quả.* “Đi một ngày đàng học một sàng khôn.” Khuyên con người nên trải nghiệm, đi nhiều nơi để mở mang kiến thức, học hỏi những điều mới mẻ. Kinh nghiệm thực tế quý giá hơn nhiều lý thuyết suông.* “Thua keo này ta bày keo khác.” Dạy con người không nên nản chí trước thất bại, mà phải biết đứng dậy, tìm cách mới để vượt qua.* “Nước chảy đá mòn.” Sức mạnh của sự bền bỉ, kiên trì, dù việc nhỏ nhưng làm đều đặn cũng sẽ tạo ra kết quả lớn.* “Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo.” Lời khuyên không nên nản lòng trước những khó khăn, thử thách lớn. Phải giữ vững ý chí và tinh thần để vượt qua.

Học hỏi và trau dồi

Tri thức là vô tận và việc học hỏi là cả đời.* “Học đi đôi với hành.” Lý thuyết phải đi kèm với thực hành mới mang lại hiệu quả.* “Một kho vàng không bằng một nang chữ.” Đề cao giá trị của tri thức, kiến thức, cho rằng nó quý giá hơn cả của cải vật chất.* “Không thầy đố mày làm nên.” Nhấn mạnh vai trò quan trọng của người thầy, người hướng dẫn trong quá trình học tập và phát triển của mỗi người.

Về Kinh nghiệm và Quan sát cuộc sống

Những câu nói hay của ông bà xưa còn là những đúc kết kinh nghiệm thực tế, giúp con cháu ứng phó với các tình huống trong cuộc sống.

Trong công việc, làm ăn

• “Phi thương bất phú.” Chỉ có kinh doanh, buôn bán mới có thể làm giàu. Câu nói này phản ánh tầm quan trọng của hoạt động thương mại trong việc tạo ra của cải.
• “Tiền bạc là tiên là Phật, là sức bật của tuổi trẻ, là sức khỏe của tuổi già, là cái đà của danh vọng.” Nhấn mạnh vai trò và sức ảnh hưởng của tiền bạc trong mọi mặt của đời sống.
• “Đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn.” Khuyên răn về sự chủ động, linh hoạt trong đầu tư, chi tiêu, đặc biệt là trong kinh doanh.
• “Buôn có bạn, bán có phường.” Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác, có cộng đồng trong làm ăn, kinh doanh để hỗ trợ lẫn nhau.
• “Làm ruộng ba năm không bằng làm rằm một phiên.” Phản ánh sự khác biệt về thu nhập giữa nghề nông truyền thống và các hoạt động thương mại.

Trong đối nhân xử thế

• “Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau.” Dạy về phép tắc, lễ nghi trong giao tiếp và sinh hoạt cộng đồng. Nên chủ động trong những việc vui và nhường nhịn trong những việc khó khăn, nguy hiểm.
• “Lời nói chẳng mất tiền mua, Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.” Nhấn mạnh tầm quan trọng của lời nói và cách giao tiếp khéo léo để giữ gìn hòa khí.
• “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.” Môi trường và bạn bè có ảnh hưởng rất lớn đến tính cách và sự phát triển của mỗi người. Nên chọn bạn mà chơi.
• “Miệng nói tay làm.” Khen ngợi những người vừa nói vừa làm, không nói suông. Đề cao tính thực tế, hiệu quả trong công việc.
• “Đi đâu mà chẳng thấy anh, Hay là anh ghét bỏ và tránh mặt em.” Một câu ca dao thể hiện sự trách móc nhẹ nhàng trong tình cảm, cho thấy sự quan tâm đến người khác.

Về tự nhiên, thời tiết

Những kinh nghiệm về thời tiết giúp người nông dân chủ động trong sản xuất.* “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.” Kinh nghiệm dự đoán thời tiết qua tập tính của loài chuồn chuồn.* “Mống cụt không lụt thì bão.” Quan sát hiện tượng cầu vồng để dự đoán mưa bão.* “Tháng bảy kiến bò ra sân, Chín mười kiến lội ngập chân.” Quan sát tập tính của loài kiến để dự đoán thời tiết mưa bão.* “Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.” Dấu hiệu thời tiết xấu, bão tố sắp đến, cần đề phòng.

Về Tình yêu, Hôn nhân và Gia đình

Gia đình là tế bào của xã hội, và những lời răn dạy về gia đình luôn được đặt lên hàng đầu.

Giá trị gia đình

• “Con cái là lộc trời ban.” Đề cao giá trị của con cái, coi đó là món quà quý giá mà trời ban tặng.
• “Thuận vợ thuận chồng tát biển đông cũng cạn.” Sức mạnh của sự hòa thuận, đồng lòng trong gia đình. Vợ chồng yêu thương, cùng nhau vượt qua mọi khó khăn.
• “Anh em như thể tay chân, Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.” Tình anh em ruột thịt gắn bó, yêu thương, che chở cho nhau trong mọi hoàn cảnh.
• “Nhất vợ nhì trời.” Câu nói thể hiện sự trân trọng và đề cao vai trò của người vợ trong gia đình, đặt người vợ lên vị trí quan trọng.
• “Máu chảy ruột mềm.” Nhấn mạnh tình cảm ruột thịt thiêng liêng, máu mủ không thể rời xa.

Tình cảm vợ chồng

• “Vợ chồng như đũa có đôi.” Thể hiện sự hòa hợp, gắn bó không thể tách rời của vợ chồng.
• “Đói thì ăn rau, no thì ăn cá, Vợ chồng hòa thuận thì nhà có của.” Một gia đình hạnh phúc, hòa thuận sẽ là nền tảng cho sự thịnh vượng.
• “Vợ dại không hại bằng cơm thiếu gạo.” Nhấn mạnh vai trò của người vợ trong việc tề gia nội trợ, đảm bảo cuộc sống gia đình.

Giáo dục con cái

• “Cha mẹ giàu con có của, cha mẹ khá con có công.” Đề cao vai trò của việc giáo dục con cái, truyền lại kinh nghiệm, kỹ năng hơn là chỉ để lại tài sản.
• “Dạy con từ thuở còn thơ, Dạy vợ từ thuở bơ vơ mới về.” Nhấn mạnh việc giáo dục con cái cần được thực hiện từ sớm và sự kiên nhẫn trong việc định hướng cho người bạn đời.
• “Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà.” Một phần trách nhiệm của cha mẹ, ông bà trong việc nuôi dạy con cái.
• “Tre già măng mọc.” Nói về sự kế thừa thế hệ, lớp trẻ tiếp nối lớp già.
• “Con hơn cha là nhà có phúc.” Thể hiện niềm vui, sự tự hào khi con cái tài giỏi, thành đạt hơn cha mẹ.

Về Triết lý sống

Những triết lý sâu xa về cuộc đời, con người.

Quy luật nhân quả

• “Ở hiền gặp lành.” Người sống lương thiện, tử tế sẽ nhận được những điều tốt đẹp. Đây là một triết lý về luật nhân quả, gieo gì gặt nấy.
• “Gieo gió gặt bão.” Hành động xấu sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
• “Ăn không lo của, uống không lo thân.” Phê phán lối sống vô tâm, không biết lo nghĩ cho tương lai.
• “Có làm thì mới có ăn, Không dưng ai dễ mang phần đến cho.” Khuyến khích lao động chân chính để tạo ra của cải, không nên trông chờ vào may mắn hay sự ban phát của người khác.

Tôn trọng giá trị con người

• “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.” Đề cao giá trị phẩm chất bên trong hơn là vẻ bề ngoài hào nhoáng.
• “Đừng trông mặt mà bắt hình dong.” Không nên đánh giá một người qua vẻ bề ngoài, mà phải tìm hiểu nội tâm, tính cách của họ.
• “Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân.” Vẻ đẹp bên ngoài có thể được tạo ra nhờ trang phục, nhưng giá trị cốt lõi vẫn nằm ở bản chất.

Biết đủ, sống an yên

• “Chẳng qua một miếng giữa làng, Có công mài sắt có ngày nên kim.” Câu này có vẻ không khớp lắm với “Biết đủ”. Thay bằng: “Giàu sang lắm của nhiều nợ, Nghèo khó ít của ít lo.” Khuyên răn về sự hài lòng với những gì mình có, tránh ham muốn quá nhiều sẽ mang lại phiền muộn.
• “Ăn cơm tẻ mẹ ruột, ăn cơm nếp mẹ chồng.” Câu này cũng không liên quan đến biết đủ.Thay bằng: “Tham thì thâm.” Cảnh báo về lòng tham, sẽ dẫn đến những hậu quả không mong muốn.
• “Tức nước vỡ bờ.” Cảnh báo về sự chịu đựng có giới hạn, khi bị dồn ép đến cùng sẽ bùng nổ.

Những lời răn dạy này, dù giản dị, mộc mạc nhưng lại ẩn chứa những chân lý sâu sắc, giúp chúng ta nhìn nhận cuộc sống một cách toàn diện hơn. Chúng không chỉ là di sản văn hóa mà còn là tài sản tinh thần vô giá mà thế hệ sau cần gìn giữ và phát huy. Việc tìm hiểu và áp dụng những triết lý này vào đời sống hàng ngày không chỉ giúp mỗi cá nhân phát triển mà còn góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Kho tàng 200+ Những câu nói hay của ông bà xưa chọn lọc theo chủ đề

Để giúp bạn đọc dễ dàng tra cứu và ghi nhớ, Trường Nguyễn Bỉnh Khiêm đã tổng hợp hơn 200 những câu nói hay của ông bà xưa theo các chủ đề phổ biến. Những lời dạy này là nguồn cảm hứng vô tận, là bài học quý giá cho mọi lứa tuổi, mọi hoàn cảnh.

Chủ đề 1: Về Gia đình và Tình thân

1. Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng bể, con nuôi cha mẹ kể tháng kể ngày.
2. Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà.
3. Con có cha như nhà có nóc, con không cha như nòng nọc đứt đuôi.
4. Con người có tổ có tông, như cây có cội như sông có nguồn.
5. Giấy rách phải giữ lấy lề.
6. Anh em cốt nhục đồng bào, Kẻ sau người trước chớ nao lòng vàng.
7. Anh em khinh trước làng nước khinh sau.
8. Anh em như thể tay chân, Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần.
9. Chị ngã em nâng.
10. Cha mẹ hiền lành để đức cho con.
11. Đừng làm rầu lòng cha mẹ.
12. Hạnh phúc lớn nhất là có một gia đình hạnh phúc.
13. Kính trên nhường dưới.
14. Lấy chồng từ thuở mười ba, đến năm mười tám thiếp đà năm con.
15. Một giọt máu đào hơn ao nước lã.
16. Thuyền theo lái, gái theo chồng.
17. Vợ chồng đầu ấp tay gối.
18. Vợ chồng nghĩa nặng tình sâu, thương nhau đến lúc bạc đầu còn thương.
19. Nuôi con chẳng quản chi thân, mong con khôn lớn đền ân sinh thành.
20. Mẹ già như chuối chín cây, gió lay mẹ rụng con phải mồ côi.
21. Đèn nào cao bằng đèn Ba Vì, Gái nào đẹp bằng gái Ba Vì.
22. Anh em hòa thuận là nhà có phúc.
23. Gái có công thì chồng chẳng phụ.
24. Vợ chồng là nghĩa phu thê, tay ấp mặt kề, sinh nở dưỡng nuôi.
25. Thuận vợ thuận chồng tát biển đông cũng cạn.
26. Nhà có nóc, con có cha.
27. Con ơi nhớ lấy lời cha, Làm người phải có lòng ba điều hơn.
28. Một miếng khi đói bằng một gói khi no.
29. Cây có cội, nước có nguồn.
30. Ơn sâu nghĩa nặng chẳng quên.

Chủ đề 2: Về Đạo đức và Lối sống

31. Ăn ngay nói thẳng.
32. Ăn ở hiền lành, trời xanh có mắt.
33. Ăn vóc học hay.
34. Cẩn tắc vô áy náy.
35. Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo.
36. Chết vinh còn hơn sống nhục.
37. Con hơn cha là nhà có phúc.
38. Của người phúc ta.
39. Đánh kẻ chạy đi không đánh người chạy lại.
40. Đồng tiền xương máu.
41. Giàu vì bạn, sang vì vợ.
42. Góp gió thành bão.
43. Gừng càng già càng cay.
44. Học ăn học nói học gói học mở.
45. Học thầy học bạn không tày học con.
46. Khôn nhà dại chợ.
47. Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời.
48. Lời nói gói vàng.
49. Miếng trầu là đầu câu chuyện.
50. Người làm sao của làm vậy.
51. Nước lã mà vã nên hồ, tay không mà nổi cơ đồ mới ngoan.
52. Ông Trời có mắt.
53. Sai một li đi một dặm.
54. Tham thì thâm.
55. Thất bại là mẹ thành công.
56. Thương người như thể thương thân.
57. Tiên học lễ, hậu học văn.
58. Tre già măng mọc.
59. Trẻ người non dạ.
60. Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.
61. Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói.
62. Vàng thật không sợ lửa.
63. Việc hôm nay chớ để ngày mai.
64. Yêu cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi.
65. Đừng thấy hoa nở mà vội tưởng xuân về.
66. Đói cho sạch, rách cho thơm.
67. Chớ chê chim se sẻ, vì nó bé nhỏ nhưng rất nhanh nhẹn.
68. Có chí thì nên.
69. Của ít lòng nhiều.
70. Đi đâu mà chẳng thấy anh, Hay là anh ghét bỏ và tránh mặt em.
71. Dù ai nói ngả nói nghiêng, Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.
72. Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.
73. Gieo gió gặt bão.
74. Hùm dữ không ăn thịt con.
75. Khôn ba năm dại một giờ.
76. Lời nói không mất tiền mua, Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
77. Mật ngọt chết ruồi.
78. Một lời nói dối, trăm lời không tin.
79. Mưa dầm thấm lâu.
80. Nước chảy đá mòn.
81. Ở hiền gặp lành.
82. Tích tiểu thành đại.
83. Tiếng lành đồn xa, tiếng dữ đồn gần.
84. Trăm năm bia đá thì mòn, ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ.
85. Ăn không lo của, uống không lo thân.
86. Cây ngay không sợ chết đứng.
87. Chuột sa chĩnh gạo.
88. Đứng mũi chịu sào.
89. Gà tức nhau tiếng gáy.
90. Hoa thơm ai chẳng muốn ngửi, người tài ai chẳng muốn dùng.

Chủ đề 3: Về Học tập và Lao động

91. Học một biết mười.
92. Học hỏi không ngừng.
93. Học không biết chán, dạy không biết mỏi.
94. Học đi đôi với hành.
95. Học thầy không tày học bạn.
96. Một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là thầy.
97. Không thầy đố mày làm nên.
98. Kiến thức là sức mạnh.
99. Lao động là vinh quang.
100. Người sống đống vàng.
101. Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
102. Năng nhặt chặt bị.
103. Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ.
104. Thức khuya dậy sớm.
105. Thợ nào nghề nấy.
106. Trăm hay không bằng tay quen.
107. Vụng chèo khéo chống.
108. Làm ruộng ba năm không bằng làm rằm một phiên.
109. Có công mài sắt có ngày nên kim.
110. Đi một ngày đàng học một sàng khôn.
111. Muốn giàu thì nuôi cá, muốn khá thì nuôi heo, muốn nghèo thì trồng rau.
112. Chân cứng đá mềm.
113. Muốn ăn thì lăn vào bếp.
114. Cày sâu cuốc bẫm.
115. Lao động là vinh quang.
116. Có làm thì mới có ăn.
117. Ăn vóc học hay.
118. Luyện tài như luyện kiếm.
119. Cần cù bù thông minh.
120. Tay làm hàm nhai.
121. Nước mắt không rơi, công sức không thành.
122. Học tài thi phận.
123. Dạy nghề cho con hơn cho của.
124. Một nghề cho chín còn hơn chín nghề.
125. Cá không ăn muối cá ươn, con cãi cha mẹ trăm đường con hư.
126. Chăm hay không bằng tay quen.
127. Đất lành chim đậu.
128. Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm.
129. Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.
130. Một sào đất là một sào vàng.

Chủ đề 4: Về Đối nhân xử thế

131. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
132. Ăn theo thuở, ở theo thì.
133. Ăn to nói lớn.
134. Ăn xổi ở thì.
135. Bán anh em xa mua láng giềng gần.
136. Chín người mười ý.
137. Coi của bằng của.
138. Cha truyền con nối.
139. Đánh trống bỏ dùi.
140. Được làm vua, thua làm giặc.
141. Góp công góp của.
142. Kẻ ăn ốc người đổ vỏ.
143. Khôn thì sống, dại thì chết.
144. Lộc bất tận hưởng.
145. Mất lòng trước được lòng sau.
146. Mật ngọt chết ruồi.
147. Một câu nhịn chín câu lành.
148. Nước trong như nước hồ Tây, chẳng trong bằng nước mắt thầy mẹ tôi.
149. Nước đổ lá khoai.
150. Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài.
151. Rách lành đùm bọc.
152. Suốt đời như con ong làm mật.
153. Thắng không kiêu, bại không nản.
154. Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau.
155. Kính lão đắc thọ.
156. Một cây làm chẳng nên non, Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
157. Nhiễu điều phủ lấy giá gương, Người trong một nước phải thương nhau cùng.
158. Miệng nói tay làm.
159. Thẳng như ruột ngựa.
160. Đừng trông mặt mà bắt hình dong.
161. Sông có khúc, người có lúc.
162. Con cá lội, con chim bay.
163. Giúp người là giúp mình.
164. Của một đống không bằng một đồng.
165. Ăn mày còn gặp của rơi.
166. Một người lo bằng kho người làm.
167. Phép vua thua lệ làng.
168. Tiếng lành đồn xa, tiếng dữ đồn gần.
169. Anh hùng không qua ải mỹ nhân.
170. Cờ đến tay ai người ấy phất.

Chủ đề 5: Về Sự khôn ngoan và Kinh nghiệm

171. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.
172. Gừng càng già càng cay.
173. Đất có lề, quê có thói.
174. Học ăn học nói học gói học mở.
175. Khôn ngoan chẳng qua thật thà.
176. Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên.
177. Nói phải củ cải cũng nghe.
178. Nước đến chân mới nhảy.
179. Phòng bệnh hơn chữa bệnh.
180. Quan hệ là tiền tệ.
181. Trâu buộc ghét trâu ăn.
182. Trọng của hơn trọng người.
183. Ăn chắc mặc bền.
184. Chim khôn lựa cành mà đậu.
185. Đừng đùa với lửa.
186. Mống cụt không lụt thì bão.
187. Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
188. Tháng bảy kiến bò ra sân, Chín mười kiến lội ngập chân.
189. Tiền bạc là tiên là Phật.
190. Đời người có một lần thôi.
191. Lời nói đọi máu.
192. Sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi.
193. Ăn vụng thì chùi mép.
194. Của rẻ là của ôi.
195. Điếc không sợ súng.
196. Gió chiều nào che chiều ấy.
197. Ăn theo thuở, ở theo thời.
198. Nước lã mà vã nên hồ.
199. Lửa thử vàng, gian nan thử sức.
200. Tiên trách kỷ, hậu trách nhân.
201. Cờ bạc là bác thằng bần.
202. Buôn có bạn, bán có phường.

Những câu nói trên không chỉ là văn chương mà còn là những triết lý sống, là bài học được kiểm chứng qua bao thế hệ. Chúng ta có thể thấy rằng, dù thời đại có thay đổi, những giá trị cốt lõi về đạo đức, lối sống, kinh nghiệm vẫn luôn cần thiết và có thể áp dụng vào cuộc sống hiện đại. Việc tìm hiểu và nghiền ngẫm những lời dạy này giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc đời và con người, từ đó sống có ý nghĩa hơn.

Việc lưu giữ và truyền bá những câu nói hay của ông bà xưa cũng là cách chúng ta gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Mỗi câu nói là một mảnh ghép của bức tranh văn hóa Việt, giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về cội nguồn, về những giá trị mà cha ông đã dày công vun đắp.

Kho tàng những câu nói hay của ông bà xưa là một di sản văn hóa vô giá, chứa đựng tinh hoa trí tuệ và kinh nghiệm sống được đúc kết qua hàng ngàn năm lịch sử. Dù thời gian có trôi đi, những lời răn dạy này vẫn giữ nguyên giá trị, là kim chỉ nam cho mỗi người con đất Việt trên hành trình trưởng thành và xây dựng cuộc sống. Việc trân trọng, học hỏi và áp dụng những triết lý này không chỉ giúp chúng ta hoàn thiện bản thân mà còn góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Hãy để những lời dạy sâu sắc này tiếp tục là nguồn cảm hứng và bài học quý giá cho thế hệ mai sau, soi đường dẫn lối trên con đường thiện lương và thành công.